Her kadın adet dönemini ağrılı mı geçirir? Yüzde kaçı ağrılı geçirir? ABD ya da Avrupa’da oranlar nasıl?
Her adet döneminin ağrılı geçmesi dismenore olarak adlandırılır (sancılı adet görmek). Yumurtlama oluşan adet düzeninin başlaması ile yaklaşık 17-18. yaşlarda dismenore de başlar. Ortalama olarak üreme çağındaki yani kendiliğinden adet görebilen kadınların %40-60 ı ağrılı adet görürler. Bu sıklık genç yaşlarda daha fazladır. Batı ülkelerinde yapılan bazı çalışmalarda 19 yaş civarında %75 ağrılı adet görüldüğü belirlenmiştir. Bu olguların %17’si okul ya da işine gidemeyecek kadar ıstırap çekmekte. Yarısı çok ciddi ağrılar hissetmekte. Yaş ile birlikte sıklık azalmakta ve 40 yaştan sonra ciddi oranda düşmektedir.

Adet döneminde kadının vücudunda neler olur? Hangi fiziksel değişiklikler görülür?
Adet dönemi yumurtlamadan yaklaşık 14 gün sonra başlar. Çatlamış yumurta; sarı cisim (korpus luteum) eğer gebelik oluşmaz ise işlevini kaybeder salgılanan hormonların azalması ile rahim içi doku beslenmesi bozulur ve buna bağlı olarak kanama ile dökülür. 2-7 gün süren kanama ile en çok bir çay bardağı kadar kan (120 ml) kaybedilir. Rahim içindeki doku bu süre içinde tamamen incelir. Kadın adet öncesi aldığı kiloyu kaybeder. Ağrı yapan bazı maddeler salgılanır, bazen adet ile birlikte rahim ile yumurtalıklar arasında bağlantı kuran ve karın içi boşluğa açılan tüplerden (yumurtalık kanalları) karın içine de kan akar. Bu da ağrı yapar. Adet ile birlikte yeni bir yumurtlama süreci başlamış olur.

Adet döneminde şiddetli ağrılar duyan kadınlar, menopoz dönemine kadar hep mi adetlerini ağrılı yaşarlar? Bu bir kader midir?
Adet dömeninde ağrı duyulmasını ikiye ayırıyoruz; primer dismenore dediğimiz durumda altta yatan organik bir neden belirlenemez. Bu durumda ağrı kesiciler destek tedavileri spor vb. gibi daha çok ağrıyı azaltıcı önlemler ile yetinmek zorundayız. Bu kadınlar 25 yaştan sonra daha az oranda ağrılı adet görürler. Bu şekilde azalarak ağrılı adet gören kadınlar 40’lı yaşlara kadar sıkıntıyı çekerler. İkinci grup sekonder dismenore dediğimiz altta organik neden olan hastalarda o nedenin tedavisi ile sorun çözülür. Bu nedenler arasında adet ile dökülen rahim içi dokunun rahim kasları arasında ya da dışında yerleşmesi (adenomyozis, endometriyozis), miyom, rahim ağzı darlığı, rahim boynu-gövdesi arasındaki açının dik olması, tekrarlayan  bölge iltihabi hastalıkları sayılabilir.

Bazıları az ağrı çeker, bazıları çok. Bu fark nereden kaynaklanıyor? Ağrı eşiğiyle mi ilgili?
Ağrı hissi tabii ki göreceli, kişisel farklar mevcut. Ağrı eşiği, dayanma gücü, kültür farkları, ağrının nedeni vb. gibi birçok etmen etkilidir.

Adet ağrılarının şiddetini belirleyen faktörler nelerdir? Yeme-içme, çok ayakta durma, aşırı stres, çok hareketli yaşam etkiler mi?
Ağrılı adet görmede ağrı şiddeti ile ilgili olan pek çok etken mevcuttur. Kişinin psikolojik durumu, beslenme alışkanlıkları, aşırı yorgunluk, aşırı stres, altta yatan neden (miyom, endometriyozis, rahim içinde polip vb.)

Doğum yapan kadınlarda adet ağrısı daha az olur deniliyor, bu bilimsel olarak doğru mu?
Doğum ile birlikte özellikle primer dismenore görme oranı azalır. Zaten gebelik süresinde adet görmediği için ağrı yoktur. Daha sonra rahim ağzı açılması gibi faktörler ile ağrılı adet görme azalır. Ancak altta yatan organik bir neden var ise (sekonder dismenore) bu neden tedavi edilmeden ağrı geçmez.

Adet ağrısı nedeniyle size çok başvuran oluyor mu? Polikliniklerde bu şikeyetlerle başvuru oranı yaklaşık olarak nedir?
Ülkemizde ağrılı adet görme ile ilgili çok sağlıklı istatistik vermek zor. Kadın hastalıkları ve doğum polikliniğine başvuran hastalarımız arasında ağrılı adet yakınması ile başvuran hasta oranımız %10 kadar. Ancak biz “adet ile sancınız oluyor mu?” diye sorduğumuzda dünya ortalama değerlerini yakalıyoruz. Kadınlarımız ağrılı adet görmeyi sanki kabullenmişler ve sormadıkça söylemiyorlar. “Adet ağrısına karşı ağrı kesici alıyor musunuz?” diye sorulduğunda da almadıklarını ifade ediyorlar. Adette ağrı çekmek kadermiş gibi. Kültürel etkenin burada önemli olduğunu düşünüyorum.

Şiddetli ağrıları gidermek için hangi tedaviler yapılmaktadır?
Ağrılı adet görmenin (primer dismenore) oluşmasını önlemek mümkün değildir. Ağrı doktorun size tavsiye edeceği ilaçları kullanarak hafifletilebilir. Çeşitli ağrı kesiciler örneğin naproksen sodyum içerenler… Doğum kontrol hapları, vitaminler gibi…

Bir takım destekleyici önlemler önerilir. Eğer kişide adet kanamasından önce baş ağrısı karında şişlik vb. problemler oluyorsa adetten 1 hafta önce tuz kısıtlamasına gidilebilir. Yine doğal idrar yaptırıcı olan maydanoz ıhlamur kuşkonmaz gibi besinlerin bu dönemde alınması ödemi (vücutta su toplaması) ve ödemin neden olacağı rahatsızlığı giderir.

Orta dereceli bölgesel sıcak uygulama iyi gelebilir. Bunun için sıcak banyo ya da ayaklara sıcak uygulama (sıcak bir havlu termofor) önerilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta sıcak uygulama direkt karına yapılmamalıdır; çünkü karın içerisinde herhangi bir iltihaplı problem varsa bu yayılabilir ve oldukça tehlikelidir.

İyi beslenme ve bunun adet döneminde de sürdürülmesi ağrıyı azaltama da etkilidir.

Yine diyette B vitamini ve magnezyumdan zengin besinlerin alınması bu dönemde oluşan rahatsızlıkları ve ağrıyı gidermede yardımcı olur. Örneğin, et balık karaciğer kurubaklagiller yeşil yapraklı sebzeler diğer sebzeler, Yağlı tohumlar (fındık fıstık susam vb.) koyu yeşil yapraklı sebzeler öğütülmemiş tahıllar…

Ağrıyı gidermede kullanılan bir diğer yöntem düzenli egzersizdir. Kas tonüsünü güçlendirici egzersizler ve nefes egzersizleri dismenoreyi kontrol eder. Yüzme ve ev ortamında yapılabilecek hafif egzersizler önerilir.

Masaj ağrıyı azaltmada etkili bir yöntemdir. Ağrıyan bölgenin altına yoğurma tarzında ritmik masaj uygulanırsa ağrının algılanması azaltılabilir.

Düzenli uyku gerginliği azaltacağından ağrıyı kontrol etmede kullanılır.

Psikolojik faktörler primer dismenorenin nedenlerinden biridir. Bu yüzden cinsiyete ilişkin olumlu duyguların güçlendirilmesi ağrının azaltılması için önemlidir.

Sekonder dismenore tedavisi nasıldır?
Nedene yol açan hastalıklar gerekli tıbbi ve cerrahi tedavi ile düzeltilir ve tedavi sonunda ağrı azalır veya kaybolur.

Her iki durumda diğer önlemler etkili olmadığında yaş ve çocuk durumuna göre rahim ve yumurtalıkların alınması bile gerekebilir.

Dismenore alınacak bazı basit önlemler ile bir miktar engellenebilir. Örneğin adet kanaması öncesinde ve esnasında kahve çay kola çikolata gibi kafein içeren gıdalardan uzak durulması karın bölgesine masaj yapılması uzun süre ayakta durmaktan ya da yürüyüş yapmaktan kaçınılması şikayetler üzerinde olumlu etki yaratır. Aşırı yorgun sinirli kişilerde adet sancısı daha fazla görülür. Bu nedenle kanama esnasında dinlenmek son derece önemlidir. Yine kabızlığı olanlar bu sancıları daha şiddetli yaşarlar. Lifli gıdaların bol tüketilmesi kabızlığı önler. Bol miktarda su içilmesi sigaradan uzak durulması fazla miktarda alkol tüketilmemesi gibi basit ve kısa süreli önlemler ile sancılı adet kanamaları biraz daha rahat geçirilebilir.

Adet döneminden önce mi ilaca başlamak doğru, sırasında mı?
Hekimin önereceği tedavi rejimine uyulmalıdır. Adet başlama bulguları ile birlikte daha etkili sonuç alınabilir.

Ateş basması ve sinir krizi gibi belirtileri gidermek için ayrı ilaç mı veriliyor?
Bu ayrı bir konu, nedene göre tedavi gereklidir.

Son Mesaj: Ağrılı adet görmek kader değildir ve çaresi vardır, kadın doğum hekiminize başvurursanız gerekeni önerecek ve tedaviyi planlayacaktır.