Üst solunum yolu neresidir?
Ağız ve burundan başlayarak gırtlak (ses telleri) bölgesine kadar devam eden solunum yolu bölgesine üst solunum yolları denir. Bu bölgede burun, boğaz(farinks), bademcikler, sinüsler ve gırtlak ile bunlara indirekt olarak bağlı olan orta kulak bölgesi birleşik kaplar gibidir. Tüm solunum yolu boyunca iç yüzeyi kaplayan ve solunum yolu salgılarının düzenli akışını sağlamak üzere dalgalanma benzeri hareketler yapan silia adı verilen çıkıntılar vardır. Bunlar yan yana dizildiklerinde mikroskopik ortamda tüylü bir halı görüntüsü verir ve salgılarla dalganırlar. Bu hareket devamlı bir yapım atım dengesi ile solunum yolunun temizliğini sağlar.
Üst solunum yolu enfeksiyonu neden olur?
Çocukluk çağında en sık görülen enfeksiyon hastalıkları üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE)dır. Büyük çoğunluğunu virüs enfeksiyonları oluşturur.
Üst solunum yolu enfeksiyonlarında bahsedilen anatomik bölgenin bir ya da birkaç kısmı virüs ya da bakteriler tarafından istila edilir ve oluşan ödem, damarlarda dolgunluk artışı, salgılarda artış ve silia dalgalanmalarında bozulma birbirini takip eder. Üretilen bol salgı yeterli derecede atılamadığından tıkanıklıklar oluşur. Salgının göllendiği bölgelerde ikincil bakteri enfeksiyonları komplikasyon olarak görülebilir (orta kulak iltihabı, sinüzit, abseler).
Üst solunum yolu enfeksiyonu nasıl bulaşır?
Bulaşma genellikle hasta kişilerin hapşırık, aksırık ile attığı virus ve bakterilerin havada asılı kalması ve sağlıklı kişilerin solunum yoluna alınması ile olur. Direkt salgılarla temas, öpüşme, sarılma ile de sağlam kişiye bulaşır. Bu nedenle kalabalık ortamlarda, kreş ve bakım evlerinde, okullarda bulaşma kolaydır. Sigara içen ebeveynlerin boğaz florasında hastalık yapabilecek virüs ve bakteriler taşınabilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri nelerdir?
Üst solunum yolu enfeksiyonlarında burun akıntısı, hapşırık, aksırık, gözlerde sulanma ve kızarıklık, baş ağrısı, ateş, öksürük olabilir. Soğuk algınlığı olarak da bilinen basit virüs enfeksiyonlarında (nezle) ateş çok belirgin değildir. Ateş olsa da düşürülünce çocuğun enerjisi yerindedir. Burun akıntısı ve hapşırık ön plandadır. Grip gibi daha ağır seyreden virus enfeksiyonlarında ise ateş, vücut ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, öksürük ve düşkünlük görülebilir.
Bakteri enfeksiyonlarından en önemlisi A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonlarıdır. Yüksek ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı ve kusma ile başlayabilen bu bademcik iltihabında burun akıntısı, hapşırık nadirdir. Vücut ağrıları, karın ağrısı da görülebilir.
Orta kulak iltihabında ateş ve şiddetli kulak ağrısı ön plandadır. Genellikle nezle benzeri bir başlangıcı takip eder.
Sinuzite ise küçük çocuklarda tek başına sık rastlanmaz. Genelde rinosinüzit dediğimiz ve burun- sinüs-boğaz bölgesinin birlikte tutulduğu enfeksiyonlar görülür. 6 yaş sonrası çocuklarda izole sinüzitler baş ağrısı, uzun süreli sabah öksürükleri, iltihaplı burun ve geniz akıntısı şeklinde karşımıza çıkabilir.
Gırtlak (larinks) üst ve alt solunum yolunun birleştiği alandır. Larinjit gırlakta ve özellikle ses telleri dediğimiz vokal kordlarda ödemle seyreden bir tür üst solunum yolu enfeksiyonudur. Yalancı difteri ya da krup olarak adlandırılan bu tabloda kuru, havlama benzeri öksürük özellikle gece ve aniden başlar. Genellikle nezle benzeri bir enfeksiyonu takip eder. Nefes almada zorluk, nefes alırken ıslık benzeri ötme sesi çıkarma, ses kısıklığı olabilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonları nasıl tedavi edilir?
Tüm üst solunum yolu enfeksiyonlarında tedavinin ortak amacı drenajı sağlamak, salgı birikimi ve ikincil enfeksiyonlardan kaçınmaktır. Bu amaçla bol su tüketmek, küçük bebeklerde sık emzirme, baş yüksek kalacak şekilde yatırma ve burun tıkanıklığının serum fizyolojikli damlalarla giderilmesi esastır. Viral ÜSYE lerde tedavi destekten ibarettir. Uygun beslenme ve pozisyon önlemleri, ateş varsa parasetamollü şuruplar yeterlidir. Hastalığın seyrinde 3-4 gün içinde iyileşmeme veya iyileşmeye başlamışken tekrar ateş çıkması gibi ikincil enfeksiyon belirtileri olursa doktora başvurmak gereklidir.
Streptokok enfeksiyonlarından şüphelenildiğinde hemen doktora başvurulması, mümkünse boğaz kültürü alınarak uygun antibiyotik tedavisinin10 gün süreyle verilmesi gerekir. İyi tedavi edilmeyen streptokok enfeksiyonları uzun vadede kalp romatizması ve böbrek hastalıklarına yol açabilir. Larinjit şüphesi olan, kuru öksüren ve solunum sıkıntısı olan çocuk ve bebekler hızla serin ve nemli havaya çıkarılmalı, ağlama, huzursuzluk yatıştırılmalı, solunum zorluğu devam ediyorsa acil olarak doktora başvurulmalıdır.
Üst solunum yolu enfeksiyonlarından korunma yolları nelerdir?
Korunma için evde ve okullarda iyi havalandırma, sık sık el yıkama alışkanlık haline getirilmelidir. Özellikle salgılarla bulaşan bu tür enfeksiyonlarda hapşırırken mendil kullanma ve el yıkama bulaşmayı azaltır. Evlerde sigara içilmesi hastalık sıklığını artıracağından kaçınılmalıdır. Çocukların uyudukları odaların ısısı 23-24 dereceyi geçmemeli, kuru ve sıcak ortamda uyumaları engellenmelidir.
