Ne zaman başlanmalı?
Yenidoğan ve süt çocukluğunun ilk yılları için anne sütü eşsizken aylar ilerledikçe anne sütü içerik olarak bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılayamaz hale gelir. Ek gıdalara başlarken önem verilen noktalardan bir kısmı da bebeğin besin ve kalori ihtiyaçlarının giderilmesinin yanında, bebeğin yeni lezzet, kıvam, koku ve pütürlü gıda ile de tanıştırılmasıdır. Bebeğin büyümesi ve anne sütü miktarına göre ilk katı gıdalara 4-6 aylıkken başlanabilir. Ek gıdalara ne zaman başlanacağı kararı bebeğin doktor tarafından değerlendirilmesiyle verilir.

Ek gıdalara başlarken anne sütü ile beslenmesine devam edileceği, bu dönemin ek gıdaların diyete ilave olduğu olası sorunların sıklıkla yaşanacağı bir dönem olacağı bilinmelidir. Bebek tolere ettikçe ek gıda çeşit ve miktarı artırılarak katı gıda ile beslenme sürecinde ilerlenir. Katı gıdalara geçiş dönemini her bebek farklı hızda, farklı sorunlarla yaşayabilir. Bu nedenle bu süreç süt çocukluğunun önemli aşamalarındandır, acele edilmeden ilerlenmelidir.

Ne tür gıdalar verilebilir, ne tür gıdalar verilmemelidir?
Günümüzde, beslenmede gözden kaçırılmaması gereken noktalardan biri de tükettiğimiz yiyeceklerin ne şekilde yetiştirildiğidir. Bebek-çocuk beslenmesinde olabildiğince mevsim gıdası tüketmek, mevsim dışı gıdalara beslenmede yer vermemek veya olabildiğince az kullanmak, yetiştirilmesi için doğal ortamından farklı ortamlar yoğun olarak kullanılmış olan gıdalardan uzak durmak, verimini artırmak, rengini, biçimini kontrol etmek amacıyla değişikliklere uğramış gıdalardan sakınmak şarttır. Rafta uzun süre saklanmak üzere, ömrü uzatan işlemlere maruz kalmış, paketlenmiş gıdaların bebek-çocuk beslenmesinde yeri yoktur.

Bebek beslenmesinde içerikleri nedeniyle öncelikle yer verilmeyen gıdalar da vardır. Bunların bir kısmı içerdiği maddeler allerjenlerden yoğun olduğu için (çilek, kivi gibi), bir kısmı zararlı maddeler içerebildikleri (patlıcan, yumurta beyazı, çay gibi), bir kısmı yatkın bebeklerde hastalık bulgularının ortaya çıkmasını sağlayabildikleri için (bakla gibi) beslenmede yer almaz.

Katı gıdalara geçiş prensipleri
Kilo artışı, boy uzaması gibi büyüme göstergeleri açısından bebek tatminkâr ölçülerde büyümeye devam ettikçe, beslenmeye sadece anne sütü ile ilk 4-6 ay boyunca devam edilir. Yeterince iyi kilo alamayan bebekte ek gıdalara 4 ay tamamlanınca, iyi kilo alan bebeklerde 6 ay tamamlandıktan sonra geçilebilir. Ek gıdalara başlama kararı bebeğin doktoru ile alınmalıdır.

Ek gıdalara başlanırken hangi gıda ile başlanacağı, ne kadar verileceği, ne şekilde hazırlanacağı, günün hangi saatinde verileceği, bebekte sorun yaratıp yaratmadığının takip edilmesi önemlidir.

Katı gıda ile beslenmeye en az sorun yarattığı bilinen gıda grupları ile başlanır. Bu grupların içinden de en sık tüketilen, aile ve toplumun en alışık olduğu, sorunlar açısından en az sabıkalı olanlar ve bulunulan mevsimde doğal olarak yetişenler seçilir.

Başlanacak ilk gruplar meyve ve sebzelerdir. Meyve grubundan çilek, kivi, incir, muz gibi allerji etkisinin yoğun görüldüğü gıdalar en az bir yaş sonrasına ertelenirken, armut, elma, erik gibi genellikle kolay tolere edilen gıdalar sık kullanılır. Sebze grubunda patlıcan, bakla, lahanalar gibi çeşitlerle başlanmazken patates, havuç, kabak gibi karbonhidrat içeriği ön planda, göreceli daha kolay sindirilen gıdalar mevsimine göre seçilir.

Katı gıdalara başlanırken acele etmemek, gıdaları teker teker denemek, sorun olmadıkça miktar ve içeriği artırmak, sorun olduğunda geri çekilmek ve ısrar etmemek önemlidir. İlk kez denenecek gıda, küçük bir kaşık ölçüsünde bebeğe verilir. Günler içinde bebek tolere ettikçe miktar artırılır. Verilecek gıdanın taze hazırlanmış olması, tekrar tekrar soğutulup ısıtılmaması tercih edilir. Meyve püresi hazırlarken cam veya porselen rende, sebze püresi hazırlarken suda veya buharda haşlama yöntemleri tercih edilir. Kolay kırılmayan cam kaplar içinde yiyecekler saklanır ve yedirilir.

İlk kez denenecek gıdalar günün erken saatinde, olabildiğince bebeğin en rahat, huzurlu olduğu zamanlarda verilir. Böylece başlanan yeni gıda ile sorunu olursa bu şekilde kolayca fark edilebilir veya bebek uykusuzluk nedeniyle ya da karnı aç olup en kolay yediği gıdaları istediği için yenisini reddettiğinde bu bir sorun olarak yorumlanmaz.

Sorun olmasa bile ilk kez denenen gıdayı bebeğin reddetmesi için pek çok neden vardır: Gıdanın kokusunun, lezzetinin alıştığından farklı oluşu, emmek yerine kaşıkla sunuluyor olması, alıştığı pozisyonun dışında yemeğin sunulması, yeni yiyeceğin kıvamı gibi.

Bebeğin hayatındaki her türlü yenilik potansiyel sorun riskini taşır. Gıdalar bunun başındadır. Henüz tam olgunlaşmamış mide barsak sistemi tanımadığı yeni gıdalarla karşılaştığında sorun yaşayabilir. Bu sorunlar ishal, kabızlık gibi dışkı kıvamını ilgilendiren düzeyde kalabileceği gibi ani alerjik reaksiyonlar kadar şiddetli de olabilir. Bebek yemeği reddediyorsa, yüzünde, gövdesinde yemek yemeği takiben kızarıklıklar oluyorsa veya cildindeki kuruluklar ısrarla devam ediyorsa, dışkı düzeni sorun yaşıyor, bir türlü düzelmeyen alt bezi pişikleri yaşıyorsa sorunun kaynağı olarak ek gıdalar akla gelmelidir. Böyle bir durumda sorunun kaynağı olduğu düşünülen gıda veya gıdalara ara verilir, şikâyetlerin gerilemesi veya geçmesi tanıyı doğrular. Çözemediğiniz her sorununuzu çocuk doktorunuza danışmaktan çekinmeyin.

Katı gıdalara niye başlanır?
İlk aylarda anne sütü, bebek beslenmesinde içerik ve kalori ihtiyacını gidermesi açısından eşsizken ilerleyen aylarda bu açılardan bebeğin ihtiyacının altında kalır. Bu durum kimi bebekte daha erken kimisinde daha geç olmak üzere yaklaşık 4-6 ay civarında belirir. Katı gıdalara başlarken amaç anne sütü ile beslenmenin desteklenmesi, pütürlü ve kaşıkla beslenmenin başlatılmasıdır.

Demir vücudumuzun dokulara oksijen taşıyan kan hücrelerinin bu işlevini yerine getirmeleri için gerekli bir mineraldir. Beslenmede birkaç ayı aşkın süre boyunca eksikliği olduğunda, her yaşta demir eksikliği ve bunun şiddetine bağlı olarak kansızlık gelişir. Anne sütü demir içeriği açısından katı gıdalar kadar zengin olmamakla beraber içerdiği demir vücudun faydalanması açısından daha uygun bir demirdir. İlk aylarda bebeğin demir ihtiyacını da tam olarak karşılayan anne sütü 4-6 aydan sonra bu ihtiyacın gerisinde kalır. Bu dönemde başlanan ek gıdalar bebeğin demir ihtiyacının da destekleneceği şekilde düzenlenerek bebeğin değişen ihtiyacı giderilir, ağır bir kansızlık gelişmesine izin verilmemiş olunur.

Bebeğiniz katı gıdalara geçiş ile likit dışında gıdaları da yutmayı deneyecek . Bu, zaman içinde pütürlü gıdaların rahatlıkla yutulmasına izin verecek, öğürme refleksinin baskılanmasını sağlayacak, ileride pütürlü gıda yerken kusma, öğürme gibi sorunlar yaşaması ihtimalini azaltacaktır.