Akran arabuluculuk, aynı yaşlarda / mekânlarda olan / benzeri sorunları paylaşan çocukların, birbirleriyle uyuşmazlıklarının çözümüne yardımcı oldukları bir program, bir süreçtir.

Günümüz toplumlarının en çok ihtiyaç duydukları değerlerden biri, belki de en önemlisi, bireylerin anlaşmazlıklarını barışçıl yollardan çözebiliyor olmasıdır. Tüm dünyada bu amaçla kullanılan Arabuluculuk, bireylere yaşam içerisinde karşılaşacakları her türlü anlaşmazlık ve uyuşmazlık karşısında, o anlaşmazlığa ve uyuşmazlığa taraf olanların kazan-kazan anlayışı ile, yani kaybedenin olmadığı, yaratıcı çözümler sunmayı öğretmektedir. Arabuluculuk, “İki veya daha fazla kişi veya grup arasında oluşan farklılık ve / veya çatışmayı mahkeme dışı çözmeye ve taraflar arasında anlaşma sağlamaya yönelik, tarafsız bir üçüncü kişi; arabulucu tarafından yürütülen, gönüllü, kabul edilebilir, bağlayıcı olmayan ve gizli bir müzakere sürecidir.” diye tanımlanır.

Günümüzde, toplumun diğer kesimlerinde olduğu gibi okullarda da pek çok öğrenci kendini gündelik yaşamında güvende ve huzurlu hissetmemekte, hattâ değişik tehditlerle karşı karşıya kalmaktadır. Arabuluculuğun okullarda uygulanmaya başlamasıyla çocuklara sorunlarını nasıl çözebilecekleri öğretilmeye başlanır. Okullarda uygulanan bu eğitime Akran Arabuluculuğu Eğitimi denir. Akran Arabuluculuk eğitimiyle, ders öğretmenleri, öğretim için daha fazla zaman kazanmakta, okul idaresi,  küçük münakaşalarla uğraşmaya daha az zaman harcamaktadır. Öğrenciler ise kendilerini müfredatın ve okulun bir parçası olarak hissetmektedir. Aksi takdirde çocuk kendini değersiz ve tehdit altında hissetmekte, buna bağlı olarak da notları düşmekte ve okula bağlılığı azalmaktadır.

Akran arabuluculuk  çalışmaları yapılan okullarda öğrenciler; sorunların, anlayış ve uzlaşı ile ne kadar çabuk çözülebildiğini görmektedirler. Uyuşmazlıklarını kendi aralarında barış içinde çözen öğrenciler, bu eğitim sayesinde hayatları boyunca uyuşmazlıkların çözümünde kullanabilecekleri yöntemler öğrenmiş olacaklardır.

Akran arabuluculuk süreci öğrencilere, uyuşmazlıkları nasıl kontrol edeceklerini, iletişim yollarını, duygularını olumlu yollardan dile getirmeyi, diğer arkadaşlarının da hissettikleri ve düşündüklerini dinlemeyi ve kendi kendilerinin problemlerinin üstesinden başarıyla gelmeyi öğrenmelerini içermektedir. Bu sürece katılan öğrenciler, ister arabulucu ister taraflardan biri olsun, sorunların çözümünde yeni barışçı bir yöntem öğreneceklerdir. Akran arabuluculuk eğitimi almış öğrenciler arkadaşlarına uyuşmazlıkların altında yatan problemleri ortaya çıkarmada ve çözümler üretmede yardımcı olacaklardır.

Akran arabuluculuk, kimin haklı kimin haksız olduğuna karar vermez. Aksine öğrenciler var olan problemi aşarak beraber yaşamayı, geçinmeyi öğrenmektedirler. Bu durum günümüz dünyasının en çok ihtiyaç duyduğu yetenektir. Farklılıklara rağmen beraber yaşama, toplum bilinci ve kızgınlık seviyesi ne olursa olsun kavganın asla bir çözüm olmadığı öğretilmektedir. Öğrencilere okul içindeki ve okul dışındaki hayatlarında kullanacakları iletişim becerileri (empati, katılımcı dinleme vb.) kazandırır.

Eğitimin içeriği, İletişim Becerileri, Çatışma çözme, Temel Müzakere Becerileri, ve Arabuluculuk süreci ve uygulamalarını kapsar.

Arabuluculuk Eğitimi Sonunda Öğrenciler:

  • Hoşgörülü olmayı öğrenirler.
  • Yaratıcı fikirler üretirler.
  • Kendilerini doğru ifade etme yeteneği kazanırlar.
  • Verimli iletişimin yöntemlerini öğrenir ve uygular.
  • Çatışmadan kaçınmak yerine, onunla, kazan-kazan anlayışıyla, yüzleşmeyi deneyimlerler.
  • Arkadaşlık ilişkilerini pekiştirirler.
  • Diğerlerine karşı daha saygılı bireyler haline gelirler.
  • Ergenlik dönemi sorunlarını daha kolay atlatırlar.
  • Barışı, şiddete tercih ederler.
  • Hüsran, düş kırıklığı,  kızgınlık, sinir gibi duyguları da, daha barışçıl yollardan ifade etmeği öğrenirler.Akran arabuluculuk eğitimleri okula ve çevresine ne fayda sağlar?

Doğru şekilde uygulanmış akran arabuluculuk programları; güvenlik ve huzuru artırmada ve öğrenme ortamının kalitesinin yükselmesinde etkilidir. Çatışma, kavga ya da kabadayılıkla karşılaşan çocuk, öğrenmede zorluk yaşamakta, ayrıca sınıfın geri kalan kısmını da rahatsız etmektedir. Arabuluculuk sistemi tamamıyla gönüllülük esasına dayanan ve cezasal yaptırımlar gerektirmeyen bir sistemdir. Sorun yaşayan öğrencilere okul tarafından ya da kendi seçimleri ile atanan arabulucu akranları; çatışmanın şiddete tırmanmadan çözülmesine yardımcı olmaktadır.

Bu eğitimin en güçlü yanlarından biri de, aynı sorunların tekrar tekrar ortaya çıkma olasılığını minumuma indirgemesidir. Çünkü sorun, temel nedenlere inilerek çözülmektedir. Akran arabuluculuğun disiplin cezalarını, şiddet seviyesini ve uzaklaştırma yaptırımlarını en aza indirdiği uygulama  yapılan okullarda görülmüştür.

Özetle, okullarda arabuluculuk  uygulamaları, öğrenci-öğretmen-veli üçgenini kapsadığı için, sadece çocuğun geleceğine yapılan bir yatırım değil, aynı zamanda toplumda genel refah ve barış kültürünün oluşması için son derece gerekli bir çalışmalardır.

Uzm. Psk. Dan. Refika Yazgaç (ALTİS)

* Bu yazı Türk Eğitim Rehberi Gazetesi’nde yayınlanmıştır.