Laktasyon döneminde ilaç kullanımı

Emziren anneye tedavi gerektiğinde dikkatli davranılarak ilaç seçimi yapılırsa anne sütünün kesilmesine gerek kalmayabilir. İlaçların maternal kan düzeyinin % 1-2 si bebeğe difüzyon ile geçer. Annenin kullandığı ilaçların süte geçmesinde ve bebeği etkilemesinde; anne kanındaki seviyesi, proteine bağlanma oranı, lipid eriyebilirliği, moleküler ağırlığı, infanttaki oral biyoyararlanımı, moleküler ağırlığı, pKa, maternal ve infantın plazma kompartımanlarındaki yarılanma ömrü etkilidir.

Amerikan Pediatri Akademisi ( AAP ) anne sütü ile beslenme sırasında kullanılan ilaçları kategorize etmiştir :

Kategori I: İlaç kesinlikle laktasyon sırasında kullanılmamalı. Maternal alım ile bebekte ciddi yan etkilerin olduğuna dair kuvvetli delillerin varlığı ( Ergotamin ).

Kategori II: Bebekte etkisi bilinmeyen ilaçlar: amitriptilin, desipramin. Dikkatli kullanım önerilen ilaçlar: doxepin, fluoksetin, imipramin, trazodon, diazepam, lorazepam, midazolam.. gibi bu grupta sayılmaktadır.

Kategori III: Anne sütü ile geçinebilir olanlar bu grupta yer almaktadır: Karbamezapin, fenitoin, valproik asit, atenolol, propranolol, diltiazem, kodein, fentanil, metadon, morfin, propoksifen, butorphanol, lidokain, mexiletene, asetominofen, ibuprofen,indometasin, ketrolak, naproksen, kafein. Tablo II’de laktasyonda kontrendike olan ilaçlar verilmiştir.

Tablo II: Laktasyonda kontrendike ilaçlar:

Süt veren annenin kullandığı ilaçlardan bazı örnekler.

Narkotik olmayan analjezikler: Süt veren annelere doğumdan hemen sonra ağrılardan dolayı sıklıkla bu ilaçların verilmesi gerekmektedir. Aspirin hariç asetaminofen, ibuprofen ve naproksen gibi nonsteroidal antiinflamatuar ilaçların anne sütüne geçerek çok ciddi bir yan etki yapmadıkları düşünülmektedir.

Narkotik analjezikler: Kodein: Oral olarak alınan kodeinin çok az bir kısmı anne sütüne geçtiğinden emziren anneler in kodein kullanmasında bir sakınca yoktur.

Morfin: Anne sütüne çok az bir kısmı geçtiğinden emziren anneler morfin kullanabilir.

Meperidin (Demerol): Anne sütüne az miktarda geçmektedir. Doğumda meperidin verilen annelerin bebeklerinde ister anne sütü ile isterse formülle beslensinler, bebeklerin kanlarında meperidin miktarları farklı bulunmamıştır. Sezaryenle doğum yapan annelerde en çok 24;48 saat meperidin kullanılmakta ve kesilmektedir. Bu nedenle sadece akut bir etki görülmesi söz konusudur. Bu dönemde bebeklerde uyku hali görülebilmektedir.

Antibiyotikler: Emzirme döneminde en sık kullanılan ilaçlar antibiyotiklerdir. Sütteki antibiyotik seviyeleri pH ve pKa’ya göre değişir. Bu ilaçlar kısa sürelerle kullanıldıklarında bebekleri fazla etkilemezler. En sık görülen problem bebeğin barsak florasının bozulması ve bebekte ishal görülmesidir. Ayrıca yenidoğan döneminde albumine bağlanan ilaçlar indirekt bilirubinin serbest kalmasını sağlayarak toksik etki yapabilirler. Özellikle sülfonamid grubu ilaçların bu tür bir yan etkisi önem kazanmaktadır.

Sefalosporinler: Bu ilaçların anne sütü alan bebeklerde önemli bir riski bildirilmemiştir. Proteine çok sıkı bağlandığından anne sütüne çok az bir miktarı geçebilmektedir.

Penisilin grubu ilaçlar

Bu grup ilaçlar anne sütüne çok az bir miktarda geçebilmektedir. Nadiren diyare ve döküntü görülmektedir. Emziren annelerde rahatlıkla kullanılmaktadır.

Eritromisin: Eritromisin oral dozun miktarına bağlı olarak 0.4;3.2 mug/mL konsantrasyonunda geçebilmektedir. Süt plazma oranı 0.5 veya daha büyüktür. Amerikan Pediatri Akademisi emziren annelerin eritromisin kullanabileceğini belirtmiştir. Yani bebek eritromisin kullanabilecek kadar büyükse anneye de eritromisin verilebilir.

Sulfonamidler: Anne sütüne çok az miktarlarda geçmektedir. (%1.6) Ancak bazen anne sütündeki seviyenin serum seviyesini aştığı da gösterilmiştir. Bebeklerde diyare ve döküntü bildirilmiştir. Amerikan Pediatri Akademisi sulfonamid tedavisinin emziren annelerde kontrendike olmadığını bildirmiştir. Ancak prematüre, hasta, hiperbiluribinemi olan veya glikoz-6-fosfat dehidrogenaz eksikliği olan bebeklerin annelerinde ilaçtan kaçınılması gerekmektedir.

Trimethoprim: Anne sütünde çok az miktarlarda bulunduğundan yalnız başına veya sulfamethoxazole ile birlikte emziren annelerde kullanılabilmektedir.

Tetrasiklin: Anne sütüne çok az miktarlarda geçmektedir.
Süt  plazma oranı 0.25-1.5 dir. Gebe annelerde ve bebeklerde kontrendike olmasına rağmen emziren annelerde kullanılabilir.

Antiviral ilaçlar

Asiklovir: Herpes simplex vinus (HSV) enfeksiyonlarının tedavisinde annelerde asiklovir kullanıldığında bebeklerde herhangi bir yan etki görülmemiştir. Ayrıca asklovir HSV geçiren yenidoğanlarda da kullanılmaktadır.

Antikolinerjikler: Bu grup ilaçlar arasında atropin, skopolamin ve sentetik amonyum türevleri vardır. Atropin anne sütünde bulunur ve bebeklerde taşikardi, ısı değişiklikleri ve flaşinge neden olur. Simetidin anne serumundaki seviyelerin çok üstündeki miktarlarda anne sütünde bulunur. Emziren anneler simetidin kullandığında bebeklerde herhangi bir yan etki gösterilmemiştir. Bu nedenle emziren annelerin simetidin kullanmasında herhangi bir sakınca yoktur.

Antitroit ilaçlar: Annedeki hipertroidizmin tedavisinde en sık ve en emniyetli kullanılan ilaç propiltiyourasil (PTU)’dir. Çok az bir miktarı anne sütüne geçmektedir. Tiyourasil ise anne sütündeki seviyesi serum seviyesinin çok üstünde olduğundan guatra ve agranülositozise neden olur. Levotiroksin seviyeleri normal seviyelerde tutulduğunda annede herhangi bir yan etki olmaz. Anne sütüne çok az geçtiğinden emziren annelerde emniyetle kullanılabilmektedir.

Kafein/ Metilksantinler: Kafein bir ilaç olmasının yanısıra birçok gıda ile de alınabilmektedir. Annenin aldığı kafeinin ancak %1’i anne sütüne geçebilmektedir. Bazan anne 6-8 fincan kahve içtiğinde bebeklerin hiperaktif oldukları dikkat çekmektedir. Kafein ve teofilin prematüre apnesinde çok sık kullanılan bir ilaçtır. Astmalı ve teofilin kullanılan annelerinde sütünde %1 oranında gösterilmiştir. Anne sütü verilen bebeklerde irritabilite ve hiperaktivite yönünden dikkatli olunmalıdır.

1- Eeg -Olofsson O, Malmros I, Elwin C-E, Steen B: Convulsions in a breast -fed infant after maternal indomethacin. Lancet 1978; 2: 215.
2- Erkolla R, Kanto J: Diazepam and breast feeding. Lancet 1972;1: 1235-36.
3- Findlay JW, De Angelis RL, Kearney MF, Welch RM, et al: Analgesic drugs in breast milk and plasma.Clin. Pharmacol Ther. 1981; 29: 625-33.
4- Rathmell JP, Viscomi CM, Ashburn MA: Management of obstetric pain during pregnancy and lactation. Anest Analg 1997; 85: 1074-87.
5- Rubin P: Drug treatment during pregnancy. BMJ 1998.; 317: 1503-1506.