6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında kadın çalışan çalıştıran işyerlerine uygulanacak yönetmelikle, 14 Temmuz 2004’te Resmi Gazete’de yayımlanan “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik” yürürlükten kaldırıldı. Yürürlükten kaldırılan yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 88. maddesine dayanıyordu.
Yürürlüğe giren yönetmelik hükümlerinin uygulanmasında öncelikle çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri dikkate alınacak, ancak 6331 sayılı kanun kapsamında olup kendi özel mevzuatlarında hüküm bulunmaması halinde çalışanlar açısından bu yönetmelik hükümleri uygulanacak. Yönetmeliğe göre, oda ve yurt açma yükümlülüğü için çalışan sayısı bakımından statü ayrımı yapılmaksızın 6331 sayılı kanuna tabi bütün çalışanlar hesaba katılacak. Fakat bu çalışanların kendi özel mevzuatlarına göre kurulmuş oda, yurt, kreş veya çocuk bakımevinin bulunması halinde söz konusu yükümlülük yerine getirilmiş sayılacak.
Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirecek. İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirerecek, sonuca göre gerekli önlemleri alacak.
Bu değerlendirmede kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörler de dikkate alınacak ve gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilecek.
İşveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını ve saatlerini, risklere maruz kalmasını önleyecek biçimde geçici olarak değiştirecek. Bunun mümkün olmaması halinde çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alacak.
Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılacak. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmayacak.
Ancak çalışanın başka işe aktarılması mümkün değilse, sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanacak ve bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmayacak.
-Günde 7 buçuk saatten fazla çalıştırılamayacaklar.
– Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanmayacaklar.
– Doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasak olacak. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca da gece çalıştırılmayacak.
– Gebe veya emziren çalışan günde 7 buçuk saatten fazla çalıştırılamayacak.
– Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt izninde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesi hükümleri uygulanacak.
– Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilecek.
– Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekecek. Çalışmasının sakıncalı olduğu rapor ile belirlenenler, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamayacak.
-Emzirme odaları ve yurtlar
– Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işverenlerce çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta emzirme odası kurulacak.
– 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurt kurulacak. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa, işveren taşıt sağlayacak.
– İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilecekler.
– Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınacak.
-Gerektiğinde erkek çalışanlar da dikkate alınacak.
– Emzirme odası veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dahil edilecek.
– Oda ve yurtlardan, kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları faydalanacaklar ve odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınacak.
– Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve bunların amaç dışında kullanılması yasak olacak.
– Yurtlarda 0-24 aylık, 25-48 aylık ve 49-66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulacak.
– Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılacak ve işin bitiminde alınacak.
– Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme gibi giderlerinin tamamı işverenlerce karşılanacak.
Yönetmelikte, oda ve yurtlarda çalışacak yönetici ve personelin nitelikleri ve görevleri, çocukların muayeneleri, beslenmeleri, eğitim ve geliştirilmeleri, ortaklaşa kurulan oda ve yurtların yönetimi, bildirilmesi gibi konular da düzenlendi.
