Bebekler/çocuklar hangi yaşta ne kadar uykuya ihtiyaç duyar?
Yenidoğan bebek günün büyük kısmınını uykuda geçirir. Bu ilk bir-iki hafta boyunca beslenmeler ve diğer ihtiyaçları için uyanık olmadığı bütün zamanları kapsar. Haftalar ilerledikçe uyanık kalma süresi artarken uykuda geçirdiği süre kısalır. Birinci ayın sonunda günde uykuda geçirdiği süre 14-18 saattir. Aylar ilerledikçe gündüz uykuları kısalıp uykuda geçirdiği zaman gecede yoğunlaşmaya başlar. Bebek bir yaşını tamamladığında günde 10-14 saati uykuda geçirir. Bu sürenin yaklaşık üçte ikisini gece uyur.
Öğlen uykusu gerekli midir?
Bebekler ilk doğduklarında gece-gündüz ayırımı olmaksızın günü ihtiyaçlarına göre bir döngü içinde geçirirler. Bebekler gece de gündüz de acıkır-beslenir, dışkılar ve uyurlar. Birinci-ikinci ayın sonuna doğru, düzenli olmaksızın gündüz uyanıklıkları başlarken gece uykuları daha verimli, daha huzurlu olarak gelişir. Bebek altı aylık olduğunda yaklaşık 2-4 saatte bir uyuduğu gündüz uyku düzeni iyice belirmiştir. Bebek bir yaşına geldiğinde gecenin tamamını, kesinti olmaksızın uykuda geçirip gün içinde yaklaşık yarım saat-3 saat süren uykulardan 2-4 kez uyur. Gündüz uykuları gece uykusununverimli, düzenli oluşuyla çok alakalı olarak yaş ilerledikce kısalıp, seyrelip yaklaşık 3-4 yaşında ihtiyaçolmaktan çıkar. Ancak bazen erişkin yaşında bile bazı kişiler öglen uykusuna ihtiyaç duyar. Uyku ihtiyacı ve düzeni bebeklikten itibaren oldukça fazla bireysel değişkenlik gösterir.
Ne zaman uyku problemi var diyebiliriz?
Uyku; beslenmek, kaka- çiş yapmak gibi bebeğin temel bir ihtiyacıdır. Yenidoğan bebekte daha büyük bebek-çocuk veya erişkinde olduğu gibi psikolojik kökenli uyku problemi görülmez. Yenidoğan bebek karnı tok olmasına rağmen ihtiyacı olan uykuyu uyuyamıyorsa bu başka sıkıntılardan kaynaklanmaktadır. Bu sıkıntılar da genellikle, açlık, kolik gibi sancılı durumlar ve tuvalet ihtiyacı ile ilgili durumlardır.
Sağlıklı bir çocuk uyku sorunu yaşıyorsa çok büyük olasılıkla bu durum;
• gündüz ve gece uyku düzeninin yeterince iyi planlanamaması,
• gündüz ihtiyacının üzerinde uyutulması,
• kendi başına kendi yatağında uyuması temeline dayalı uyku rutininin geliştirilememiş olması
gibi sebeplere bağlıdır.
Bebek uyurken oda kaç derece olmalıdır?
Yenidoğan dönemi dışında bebek, çocuk ve erişkinlerin uyku odası sıcaklığı ihtiyacı benzerdir. Uyku odası sıcaklığı ideal olarak 16-18 C derecedir. Şehirleşmenin yaygınlaşması, yapıların ısı kaybına izinvermemek üzere izolasyonun artması evlerimizin hava almamasına ve oda sıcaklıklarının ihtiyacımızın üzerine hatta uyku konforumuzu olumsuz etkileyecek düzeylere kadar artmasına neden olmuştur. Bu durumla mücadele etmek için bebeğiniz uykuya dalarken bulunduğu odadaki her türlü ısıtıcıyı kapatmak ve makul bir sıcaklık elde edilemediyse pencere açarak odayı serinletmek uygun olacaktır.
Bebeğin uyurken üşüdüğü ya da sıcaklandığı nasıl anlaşılır?
İnsan organizması ihtiyaçlarına göre bazen bilinçli olarak davranıp, kendini korumaya çalışır. Eğer ortam ısısı ihtiyacın altında ise, vücut ısı kayıplarını azaltmak üzere bebeğiniz bacaklarını-kollarını gövdesine iyice yaklaştıracak, yatak içinde pek yer değiştirmeyecek, ısıttığı yeri korumaya çalışacak, belki de titreyip serinlikle mücadele edecektir. Eğer ortam ısısı ihtiyacının üzerinde ise bebeğiniz yatağında vücut ısısını düşürmeye çalışır şekilde kol ve bacağını olabildiğince gövdesinden uzakta tutacak, yatak içinde sık sık yer değiştirip çarsafın serinliğinden faydalanmaya çalışacak ve belki de bunlar yeterli olmayıp terleyerek vücut ısısını düşürmeye çalışacaktır. Elinizi bebeğinizin gövdesine değdirdiğinizde serinlediğini farkederseniz odanın sıcaklığını arttırmak yerine üzerindeki giysi veya güvenli örtü kalınlığını bir kat daha arttırmalı, elinizi gövdesine değdirdiğinizde sıcaklamış olduğunu fark ederseniz odasını serinletmelisiniz. Bebeğinizin üşüdüğünü el, ayak, burun, kulak gibi her zaman gövdesine göre daha serin olan uç bölgelerinden değerlendirmeniz doğru olmaz.
Fotoğraf: Gökçe Altunay, Manken: Ali İlyas
Bebek ne zamandan itibaren rüya görmeye başlar?
Bebeğiniz doğmadan önce bile günü uyku ve uyanıklık periyodlarına bölünmüştür. Hamileliğin sekizinci ayı civarında uykusu, erişkinde olduğu gibi aktif rüya görülen REM (Rapid Eye Movements) ve uykunun derin fazı olan REM olmayan fazlardan oluşur.
REM uykusu sırasında adından anlaşılacağı gibi bebekte gözler kapalı olmakla beraber göz hareketleri, yüz kaslarında seyirmeler, gülümseme veya endişelenme ifadeleri, kol ve bacaklarda sıçramalargörülür. Bu faz rüya görülen fazdır. Yenidoğan döneminde uyku eşit REM ve REM olmayan fazlardan oluşurken yaş ilerlerken REM uykusu süresi kısalır.
Üç yaş sonunda, uyku iyice sakinleşmiş, derinleşmiştir. Bu yaşta tüm uyku süresinin üçte biri veyadaha azı REM uykusu olarak uyunur.
Bebek muhakkak sessiz ve karanlık ortamda mı uyumalıdır? Buna alışmaz mı?
Gündüz uykuları için sessiz ve karanlık ortamlar gerekli değildir. Kısa gündüz uykularını gündüz yaşantı sesleri devam ederken de bebek rahatlıkla uyuyabilir. Ancak gecenin karanlık, daha az seslive eğlenceli, sakin oldugu fikrinin bebeğe verilmesi gece uykularını daha verimli, kaliteli, uzun hale getirir. Gece mutlak karanlık olmasa da loş ışıkta ve az seste uyumaya alışan bebek gece belli bir saatte rutin bakımı, beslenmesi tamamlandıktan sonra ışığın kısılması, sesin, eğlencenin bitmesiylekolaylıkla gece uykusuna devam eder. Bunun istisnaları da çoktur. Moral bozmadan aynı rutini her gece uygulamakla çözüm gelişir.
Uyuyan yenidoğan emzirmek için uyandırılır mı?
Yenidoğan dönemi dışında veya aksi bir tavsiyede bulunulmadığı sürece uyumakta olan bebek anne sütü de dahil beslenmek üzere uyandırılmamalıdır. Açlık sağlıklı bebeğin en öncelikli ihtiyacıdır, aç bebek doyurulana, doyana kadar uyumaz. Tok bebek acıkana kadar uyanmaz. Kural budur.
İdeal yatış pozisyonu diye bir şey var mıdır?
İdeal yatış pozisyonu ihtiyaçtan geliştirilmiştir. Bu da ani bebek ölümü sendromudur. Ani bebek ölümü sendromu veya ani beşik ölümü sendromu veya SIDS denilen nedeni tam olarak açıklanamayan durum enfeksiyonların baş ölüm nedenini oluşturmadığı toplumlarda bir yaşına kadar bebeklerin başlıca ölüm nedenidir. Ani bebek ölümü sendromunun özellikle yüzüstü yatan bebeklerde görüldüğünün saptanmasıyla beraber tüm bebeklere sırtüstü yatış pozisyonu önerilmeye başlanmıştır. Kendisi yüzüstüne dönebilen bebeğin tekrar sırtüstüne çevrilmesine gerek yoktur. İdeal olarak bebekler yataklarında ne yüzüstü ne de yan yatırılmalı sadece sırtüstü yatırılmalıdır. 1992’den beri bebeklere sırtüstü yatış pozisyonunun ısrarla önerilmesiyle SIDS vakaları sayısında %50 azalma elde edilmiştir.
Ani bebek ölümü ve uyku ilişkisi nedir?
Ani bebek ölümü sendromu hasta olduğuna dair herhangi bir bulgu göstermeyen bebeğin uykusunda ölü bulunması olarak tanımlanır. Buna neden olanın bebeğin kusması ve bunu soluk yoluna gerikaçırması olmadığı bilinmektedir. Yüzüstü yatan bebeğin bu pozisyon nedeniyle solunum fizyolojisinin yetersiz olduğu, nefes vererek arttırdığı karbondiyoksitten zengin havayı geri solumasının yetersiz oksijenlenmeye yol açabildiği üzerinde durulmaktadır.
Sabaha karşı anne babasının yatağına gelmek isteyen bebek / gelen çocuk normal midir?
Sabah gün doğduktan sonra anne-baba ile yatakta oynamak, eğlenmek sorun değildir. Ancak güneş doğmadan yani gece karanlığı devam ederken aynı yatağı paylaşmak bebek-çocuk için kafa karıştırıcıdır. Gece karanlıkken yalnız başına yatağında uyuyor olması kendine güvenini arttırır, anne-babaya bağımlılığını azaltır. Hava karanlıkken yatağında yatması teşvik edilmelidir.
Anne/babayla yatmak ne zaman alışkanlığa dönüşür? Zararlı mıdır?
İlk aylarda bebeğe güvende olduğunu, sevildiğini, kabul edildiğini anlatmak için kucakta tutmak,anne-babanın uyumaksızın uyuyan bebeğin yanına uzanması, el ile gövdesine, yüzüne dokunması bebeğe de yeni ebeveyne de iyi gelecektir. Hiçbir yaşta anne-baba ile uyumak doğru değildir. Bu davranış özellikle korkuların belirmeye başladığı iki yaş civarını aşarsa çocuğun alışkanlığı pekişecek ve farkında olmadan ihtiyaca dönecektir.
Bebeği sallayarak uyutmak kötü müdür?
Bebeğin sallayarak, yan yana yatarak veya başkaca yöntemlerle uyutulması doğru değildir. Doğrusu,uykusu gelen bebeğin bir rutin dahilinde (karnı doyurulur, altı temizdir, banyo yapmıştır, ses, aktiviteve ışık onu uyumaktan uzaklastıracak kadar cazip değildir) alıştığı uyku mekanında yalnız bırakılarak uykuya dalmasına izin vermektir. Bu her zaman kolay olmayabilir. Anne- babanın bebeği aynı rutine alıştırmaya çalışması, her akşam başka türlü davranmaması önemlidir.
Bebeği emzirerek uyutmak kötü müdür?
Emmek doymak içindir, emmeyi uyutmak için kullanmak doğru değildir. Ancak gene çoğu zaman açlık nedeniyle memeye gelen bebek ihtiyacının giderilmesini takiben uykuya dalmak ister. Bu durumda memenin iyice yumuşadığı, bebeğin memeyi yeterince süre emdiği yani doyduğu düşünülüyorsa bebek sakinleşmişken ancak uykuya henüz tam dalmadan memeden ayrılmalı, alıştığı yatağına bırakılmalı, yerinde biraz söylenmesine göz yumup sakinleşip uykula dalması beklenmelidir. Eğer yerinde söylenmesi ağlamaya, uyanıklığa dönerse tekrar memeye alınıp, iyice doyması sağlanıp,tam uykuya geçmeden yerine bırakma tekrarlanmalıdır. Memeyi doymak için değil, avutmak, uykuya daldırmak için kullanmak doğru değildir. Bu durumun istisnası yenidoğan dönemidir. Anne bebek birbirine alışıp, anne sütü ile beslenme yoluna konana kadar bebegin sıkça memeye gelmesi desteklenmelidir. Bu dönemde bazen memede uyumasına göz yumulabilir.
Kendi kendine uyumak hangi aydan sonra nasıl öğretilir?
Karnı doyurulmuş, altı temiz bebek belli aralarla uyku ihtiyacı gösterir. Uyku ihtiyacı geldiği gözlenenbebek-çocuk uyuması için ayrılmış ve genellikle sadece uyku için kullanılan yatağına yatırılır ve bebek uyur. Bunun böyle olmasına izin verilmediği, uyku zamanlamasına anne-babanın veya bakıcının karar verdiği, uykusu henüz gelmeden uyumaya zorlanan, veya uyku rutini (aynı uyku mekanı, aynı uyku müziği, aynı uyku arkadaşı gibi) oluşturulmamış veya sallanarak, kucakta, bir erişkinle aynı yatakta uyumaya alıştırılmış bebek-çocuk kendi kendine uyumakta zorlanır. Genellikle alıştığını elde etme çabasıyla ağlamaları, bu yanlış uyku davranışlarının ebeveyn tarafından devam ettirilmesine ve kendi başına uykuya dalamama sorununun pekişmesine yol açar.
Bebeği ağlatarak uyutmak ne demektir?
Bebegi geceler içinde süresi artacak şekilde yatağında bırakarak, zorlandığında, ağladığında yanına gidilip, sarılıp, güvende hissettirilip kısa sürede yatağına geri bırakarak yatağında kendi başına uyumasını öğretmek bir yöntemdir. Ancak bebek-çocuk yetiştirirken uygulanan her yöntem gibi erişkinlerin kendi içlerinde tutarlı, kararlı davranmak esastır. Endişe ile ağlayan bebeğin, anne-babasının onu yatağında bırakarak kendi başına uyumayı öğrenmesi girişimleri, devamlı anne-babanın kucağına alınarak, yataktan-odadan çıkarılarak, anne-babanın yanında yatarak vb davranışlarla kırıldığı sürece bu girişimler başarıya ulaşmaz. Bebek ağlayarak ebeveynlerini yönlendirme davranışını geliştirirken anne-baba umutsuzluga kapılır. Bebek endişeleri artmış şekilde yatakta yalnız uyuması girişimleri püskürtürken öncesinde ne şekilde uyumaya alışmışsa bunda daha ısrarcı olmayı öğrenir. Bebek yanlış bir davranıştan vazgeçirilip, düzen kurulmaya çalışılırken, sabırlı,tutarlı olmak kadar güven ve sevgiyi aktanır davranışların da devam etmesi gerekir. Bebeği yatağında terk etmek bir uçsa yalnız başına uyumasına izin vermemek de diğer uçtur.
Gece ağlaması normal midir?
Ağlamak bebeğin ihtiyaçlarını, isteklerini anne-babaya anlatmak için kullandığı bir yol olarak kabuledilmelidir. Açlık gibi çok temel bir ihtiyacı için ağlayabileceği gibi alıştığı uyku metoduna geri dönülmesi amacıyla da gece ağlayabilir bebekler. Öncelikle niye ağladığını anlamaya çalışıp çözümü buna göre geliştirmek gerekir. Açlık nedeniyle ağlayan bebeği gece uykusu eğitimi için yatağında ağlamaya terketmek de başka bir yanlış olur. Gece acıkan bebek kısa sürede doyurulup, kendi yatağında uyumaya bırakılmalıdır.
Uyurken diş gıcırdatma normal midir?
Küçük bebeklerde diş gıcırdatması genelde diş sürmesi döneminde veya daha büyük çocuklarda üstsolunum yolu enfeksiyonu, geniz eti büyüklüğü gibi burundan nefes almayı zorlaştıran durumlarla ilişkili olarak görülür. İki buçuk-üç yaşından sonra ise günlük kaygı, endişelerin bir ifadesi olarak rastlanabilir. Üç-dört yaşından büyük çocukta burun tıkanıklığı dönemleriyle sinirli değil hatta tırnak yemek, parmak emmek gibi davranışlarla bir arada görülüyorsa bir çocuk hekimi ve çocuk psikiyatristine danışmak gerekir.
Uykuda ağlamak normal midir?
Uykunun rüya görülen REM fazında ağlamak, konuşmak, gülmek, yatakta oturmak gibi davranışlar gözlenebilir. Çocuk uykudaysa bile, ağlaması geçmez görünüyorsa ona sarılıp sakinleştirecek bir ses tonuyla yanında olduğunuzu ona tekrarlamak, dokunmak, sarılmak onu rahatlatır ve uykusuna geri döner.
Gece uykusu arasında meme, süt vb. zararlı mıdır?
Yaklaşık bir yaşına kadar bebek gece beslenme ihtiyacı gösterebilir. Açlık nedeniyle uyandığı düşünülen bebek beslenmelidir. Ancak bir buçuk-iki yaşından sonra gece beslenmesi ihtiyacı yoktur. Uykuya dalması için biberonu ve içindeki süt veya suyu kullanmak doğru değildir. İki yaşına kadar uykuya dalmasına yardımcı olmak için emzik denenebilir. Kimi bebekte emzik uykuya dalmayı kolaylaştırırken bir kısım bebek emzikle ilgilenmez. Bu bebeklerde emzik konusunda ısrarcı olunmamalı, emzik kabul edenlerde ise uyku ile ilişkili zamanlar dışında emzik teklif edilmemelidir.İki yaşından sonra gece uykuda süt emmek diş çürüklerine yol açabilirken ilave olarak tuvalet eğitimi başarısını baltalar.
Bebekler uyurken mi büyür?
Çocukluk çağı boyunca onun büyümesinde en önemli role sahip büyüme hormonunun salınımının günlük ritmi vardir. Fizyolojik olarak özellikle uykunun ilk saatlerinde, gece uykusunda belirgin salınır.Bu nedenle güneş batarken, vücudumuzun fizyolojik olarak günü sonlandırmak istediği erken akşam saatlerinde çocuğun uykuya başlama alışkanlığının geliştirilmesi önemlidir.
Çocuklarda uyurgezerlik tehlikeli midir?
Uyurgezerlik her yaşta olduğu gibi çocuk yaşında da ciddi bir sorundur. Çocuklarda nadir görülmekle beraber çocuk psikiyatrisi ile yakından takip edilmelidir.
Uykuyla ilgili diğer yazılarımıza aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
