Epilesi hastalıklarının basit bir tanımı vardır: Tekrarlayan nöbetler. Nöbet hikayesi bariz bir şekilde tarif edilebiliyorsa sadece klinik değerlendirme ile bu tanıya ulaşmak mümkündür.
Epilepsi (sara) tek bir hastalık değildir. 40’tan fazla çeşidi tanımlanmıştır. Nöbetlerin başlangıç yaşı ve nöbet tiplerine göre bu epilepsi tiplerinden hangisinin olduğuna karar verilir.
Epilepsi hastalıklarının sebepleri de çeşitlidir. Bazıları beyin hasarlarının sonucu (doğum, felç veya travma sonrası), bazıları tümör veya damar yumağı gibi yapısal kaynaklardan, çoğunluğu ise genetik (bünyesel) sebeplerdendir.
Sık görülen bazı epilepsi çeşitleri:
İyi huylu rolandik epilepsi
En sık görülen çocukluk çağı epilepsisidir. Erken ilkokul dönemlerinde görülür. İyi seyirli olmasının nedeni çoğu nöbeti hafif geçmesi ve ergenlikle beraber hastalığın atlatılmasıdır. Tipik hafif nöbetler, gece uykudan uyanıp konuşamama, dudakta bir tarafa çekilme, ağızdan salya gelmesi şeklinde olan nöbetlerdir. Bu nöbetler bazen kol ve bacağı da tek taraflı etkileyebilir. Ayrıca tüm vücudu tutan ve şuur kaybıyla giden büyük nöbetler de olabilir.
İyi huylu oksipital lob epilepsisi
Çocukluk çağlarında sıktır. Geç ve erken tipleri vardır. Nöbetler, uzun süren bakışlarda dikilme, başın bir yana çekilmesi, görmeme ve görsel bazı şikayetler, bulantı, kusma, sonrasında başağrısı gibi özellikler içerebilir. Bu tip epilepsi de ergenlikle bereaber atlatılır.
Çocukluk çağı absans epilepsisi
Sıklıkla ilkokul çağlarında başlar. Tipik nöbetler dalmalardır. Bunlar dışardan uyarana yanıt vermeyen, 5 saniye ile bir dakika arasında sürelerde olabilen dalgınlaşmalardır. Dalma esnasında hasta yapmakta olduğu eylemden kopar. Bazen gözlerde yukarı kayma veya bazı otomatik konuşma veya dudak hareketleri görülebilir. Bu dalmalar günde yüzlerce kez olabilir. Bir grup absans epilepsili çocukta büyük nöbetler de görülür. Tedaviye genelde iyi yanıt alınır ve ergenlikle beraber hastalık atlatılır. Nadiren ergenlik sonrası nöbetleri devam eden çocuklar da olabilir.
Juvenil myoklonik epilepsi
Ergenlik yaşlarında başlar. Sabah saatlerinde ani irkilmeler tipik nöbetleridir. Bu esnada çocuklar ellerindekini düşürüp ufak kazalara yol açabilir. Bazen büyük nöbetler de tabloya eşlik eder. Genellikle tedaviye olumlu yanıt verir ancak uzun tedavinin süre sürdürülmesi gerekir.
Temporal lob epilepsisi
Nöbetlerin beyin şakak bölgesinde (temporal lob) çıkmasından bu isim verilmiştir. Erişkin yaşlarda daha sık görülen bir nöbet çeşididir. Sıklıkla şuurda bir bulanma, tuhaf bazı duyumsamalar, hatırlamalar ve davranışlarla başlayıp bazen büyük nöbete dönüşebilir. Nöbetlerin nispeten hafif olması uzun süre etkili bir tedavinin yapılmasını engelleyebilir.
Frontal lob epilepsisi
Nöbetlerin beynin frontal lob denilen ön bölgesinden çıkmasından ötürü bu isim verilmiştir. Nöbetlerin ani gelişebildiği, değişik duyumsamalar ve motor hareketlerle seyrettiği, zaman zaman kümeleştiği bilinir. Frontal lobun değişik bölgeleri ile ilgili olarak farklı nöbet tarifleri olabilir.
İyi huylu ailesel bebeklik çağı epilepsisi
Burada yenidoğan döneminde veya daha sonraki bebeklik aylarında nöbetler başlar. Genelde şuuru etkileyen kol ve bacaklarda ritmik atmalar şeklinde nöbetler olur. Ailede çeşitli fertlerde benzer durumlar gözlenmiş olduğundan çabuk fark edilirler. İlk senelerdeki kısa bir tedavi sonrası nöbetler atlatılır.
Işığa duyarlılık gösteren fotokonvulsif epilepsi
Nadir bazı epilepsi tiplerinde aralıklı ışık kırpışmasına karşı duyarlılık bilinir. Bir grup hastada ise bu tek özelliktir. Eğer nöbetlere yol açmıyorsa, bazı ışık kırpışan ortamlarda (TV, bilgisayar, güneşli deniz kıyısı veya ağaçlıklı bölgeler) tedbir alınması (gözlük ve uzaktan izleme gibi) bu hastalarda yeterli olabilir. Genelde geç ergenlik dönemlerine kadar şikayet devam edebilir. Nadir görülen bir durum olduğundan birçok epilepsi hastasında ışıklı uyaranlara karşı özel bir önlem gerekmez.
İnfantil spazm
İnfantil spazm genellikle 1 yaş öncesinde başlayan bebelik çağına özel bir nöbettir. Nöbetler tipik olarak tüm gövdede öne veya arkaya doğru anlık kasılmalar şeklinde olur. Bu kasılmaların kümeleşmesi, yani art arda bir çok kez olması da tipik bir özelliktir. Bu nöbetler değişik beyin hasarlarında veya metabolik sorunlarda görülebilir. Sebep bulunamadığında ‘West Sendromu’ olarak da adlandırılır. Anlık kasılmalar, aileler veya bazen sağlıkçılar tarafından da gaz sancısıyla karıştırıldığından tanı gecikebilir. Dolayısıyla tedavide de gecikmeler olabilir. Tedavide, belli bir grup antiepileptik ve ACTH iğne tedavisi kullanılabilir. Nöbetler çabuk ve tam kontrol altına alınabilirse zihinsel sorunlarla karşılaşmadan atlatılabilir. Sıklıkla tedaviye direnç ve gecikme söz konusu olduğundan zihinsel gerilik uzun vadede bu hastalarda sorun olur.
Nöbetler sırasında bazen sadece hafif bir göz kayması veya baş düşmesi olabilirken daha belirgin nöbetlerde tüm vücutta öne doğru kasılma tipiktir. Hafif infantil spazmlardaki hareketler peşpeşe olup kümeleştiği zaman şüphelenmek gerekir. Şiddetli öne veya arkaya doğru kasılmalar şimşek çarpmasına veya hızlı selam vermeye benzetilir.
