Çocuk ve ergenlik döneminde akut veya kronik baş ağrısı sıkça dile getirilen yakınmalar arasındadır. Bu dönemde baş ağrısı, genellikle altta yatan başka nedenlere bağlı ortaya çıkar. Bu nedenler ise başta üst solunum yolu enfeksiyonları, görme bozuklukları, daha nadiren sinir sistemi enfeksiyonları, kafaiçinde yerleşen yer kaplayan oluşumlar, kafein tüketimi, yüksek sistemik kan basıncıdır. Daha nadiren çocuk ve ergende ortaya çıkan baş ağrısı yakınmasının altında başka bir neden yoktur. Hastalığın kendisi bu baş ağrısıdır. Genellikle de migrendir.
Çocukluk- ergenlik döneminde başağrısı sıklığı ile ilişkili değişik oranlar verilmektedir. Ergenlik öncesi cinsiyetler arasında sıklıkta belirgin bir fark yokken, ergenlik ve sonrasında kızlar baş ağrısından daha fazla yakınmaktadır.
Baş ağrısı ile başvuran olguda, baş ağrısının ne süredir olduğu, ne kadar sürdüğü, günlük hayatı ne kadar etkilediği, tekrarlayıp tekrarlamadığı, başka eşlik eden bulgular olup olmadığı önemlidir. Baş ağrısı sırasında çocuğun oyun vb günlük aktivitelerine devam edip etmediği, ağrı nedeniyle uykusundan uyanıp uyanmadığı ağrının değerlendirilmesinde kıymetlidir. Çocukluk çağında genellikle baş ağrısı akut başlangıçlıdır. Birkaç günü aşmadan da sonlanır. Ayda 15 gün ve üzerinde ağrının devam ediyor, tekrarlıyor olması diye tanımlanan kronik baş ağrısı çocukta yaygın değildir.
Böyle bir durumda altta yatan başka bir neden olmadığı ekarte edilmeli, olgu migren açısından değerlendirilmelidir.
Gerginlik tipi baş ağrısı çocukluk çağında en sık karşılaşılan baş ağrısı tipidir. Çok şiddetli değildir. Birkaç saati aşmaz, nadiren birkaç gün sürer. Genellikle uykusuzluk, yorgunluk, uzun süre aç veya susuz kalma, uzun süre sıcağa maruz kalma, enfeksiyonlar eşliğinde gelişir. Uyumak, dinlenmek, beslenmek, sıvı eksiğinin tamamlanması veya enfeksiyon bulgularının iyileşmesi, baş ağrısının da geçmesini sağlar. Genellikle migren kadar şiddetli ve ısrarcı değildir. Nedenleri arasında enfeksiyonlar en yaygın olanlarıdır. Özellikle başta sinüzit, kulak iltihapları, bademcik iltihapları olmak üzere üst solunum yolu enfeksiyonları gelir. Diş iltihaplanmaları da unutulmamalıdır. Altta yatan enfeksiyonun tedavi edilmesi ile baş ağrısı da sonlanır.
Çocukluk çağında tüm baş ağrısı sebepleri arasında migren ilk sırada olmasa da altta yatan başka neden olmadığında baş ağrısı sebebi olarak birinci sıradadır. Yapılan bir çalışmada bir önceki sene boyunca ergenlik çağındaki kızlarda %8, erkeklerde %5, erişkinlerde ise kadınlarda %15, erkeklerde %6 migren bildirilmiştir. Migren çocukluk yaşında nadir değildir. Bir diğer çalışmada 3-7 yaş çocuklarda migren sıklığı %1-3, ergenlikte %8-23 bildirilmektedir.
Migren nörolojik bir hastalıktır. Karmaşık mekanizmalar ile ortaya çıkar. Migrene yol açan bazı gen mutasyonları tanımlanmıştır. Migren atağını tetikleyen faktörler çoğuldur. Genetik dışında çevresel faktörlerde önemli rol oynar. Ancak ailevi özellik belirgindir. Migren çocukta erişkindekinden daha farklı kendini gösterebilir. Yaş ne kadar küçükse bulantı, tekrarlayan kusma, baş ağrısından daha belirgin olabilir. Biraz daha büyük çocukta kusmaya baş dönmesi, karın ağrısı, görmede bulanıklık, terleme, solukluk eşlik edebilir. Bu durumun tekrarlıyor olması ve altta yatan başka bir hastalığı düşündürecek diğer bulgular eşlik etmemesi önemlidir. Çocuklarda erişkindeki gibi atağa eşlik eden görsel veya kokusal eşlikçiler olmayabilir. Atağı tetikleyen sebepler arasında uykusuzluk, aç kalma, yorgunluk, enfeksiyonlar gelir. Çocukta migren baş ağrısı tek veya çift taraflı olabilir. Genellikle alında veya alnın yanlarında hissedilir, başın arkasında hissedilmesi oldukça nadirdir. Ataklar genellikle erişkindekinden daha kısa sürer. Bir saati aşmayabilir. Çocuk zaman içinde karanlık, sessiz bir yerde daha rahat hissettiğini fark eder. Uykuya dalmak genellikle ağrıyı rahatlatır
Nadir olmakla beraber çocuklarda migren de, gerginlik tipi baş ağrıları da 15 gün üzerinde sürebilirler. Bu durumda kronik baş ağrısı tanısı konur. Ergenlik döneminde kronik baş ağrısı çocukluk çağına göre daha sıktır ancak gene de ergenlik döneminde de baş ağrılarının çoğu kronik karakterde değildir.
Çocukluk- ergenlik döneminde nadir ancak unutulmaması gereken baş ağrısı sebeplerinden biri de kafa içinde tümör, kanama gibi yer kaplayan oluşumlara ikincil baş ağrılarıdır. Bu çocuklarda bulgular haftalar, nadiren aylar içinde fark edilir hale gelebilir. Bazen birkaç gün içinde bulgular ortaya çıkıp, belirginleşir. Baş ağrısına, halsizlik, keyifsizlik, özellikle sabahları gelen bulantı-kusma gibi bulgular eşlik eder. Tedavi altta yatan hastalığa yönelik olacaktır.
Beyin (ensefalit) ve beyin zarı (menenjit) iltihaplanmalarında da ateş, halsizlik, bilinç değişiklikleri, kusma gibi bulgulara baş ağrısı eşlik edebilir. Baş ağrısı ilk bulgu olabilir. Ancak bu çocuklarda bulgular kısa süre içinde başlamıştır ve eşlikçi diğer bulgular baş ağrısından daha belirgindir.
Yüksek sistemik basınç da bir diğer baş ağrısı nedenidir. Ancak çocukluk çağında altta bir neden olmadan ortaya çıkması son derece enderdir. Altta yatan sorunlar genellikle böbrek ve böbreküstü bezleri ile ilgilidir. Nadiren tiroid gibi diğer salgı bezlerinin uygunsuz çalışması veya hormon salgılayan tümörler de tansiyonu yükselterek ilk bulgu olarak baş ağrısı yaratabilir. Ergenlik çağında altta yatan başka bir sebep olmadan da yüksek tansiyon baş ağrısı ile ortaya çıkabilir. Kafa travmaları da baş ağrısına neden olabilir. Burada neden, kafa içine olan kanama, kafa kemiğinde meydana gelen kırık olabilir. Ancak genellikle bunlar olmaksızın da travma sonrası baş ağrısı olur. İki yaşından büyük çocukta, bilinç kaybı, kusma olmadı, travma çok şiddetli değilse, ortaya çıkan baş ağrısı çok yoğun değilse bilgisayarlı tomografi tetkiki yapılmasına gerek olmadığını bildiren yayınlar vardır. Travmanın yarattığı harabiyet ile baş ağrısının şiddeti ve süresi örtüşmeyebilir. Baş ağrısı uzun sürüp, tekrarlayabilir. Sonunda kendiliğinden geçer. Baş ağrısının nadir sebepleri arasında damarsal anomaliler, travmaya bağlı olmayan beyin kanaması, bazı beyin yapılarının malformasyonları da gelir. Gene tedavi altta yatan sebebin çözülmesi ile gelir. Kahve, kola, buzlu çay gibi kafein içeren içeceklerin aşırı tüketilmesi veya birden kesilmesi de baş ağrısına yol açabilir.
Baş ağrısız günler dilerim…
***
Bu yazı daha önce klinilk.com‘da yayımlanmıştır.
