Rahim içi araç nedir?

Rahim içi araçlar (RIA) rahim içine yerleştirilen, genellikle bakır ya da hormon içeren, küçük plastik  cisimlerdir. Rahim içi araçlar geri dönüşlü, uzun süre etkili doğum kontrol yöntemlerindendir.

Kimler RIA kullanabilir?

Saglıklı her yaştaki kadın ilk adetten menopoza dek istedigi sürece RIA kullanabilir.

Ancak yöntemi kullanmaya başlanmadan önce mutlaka “aile planlaması danışmanlık egitimi almış” olan bir sağlık personelinden, yönteme uygunluk açısından danışmanlık hizmeti alınmalı, deneyimli ve sertifikalı sağlık personeline uygulama yaptırılmalıdır.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için yüksek risk altinda olan kadınlara mutlaka ikili yöntem kullanmaları hatırlatılmalıdır (kendisinin birden fazla cinsel eşi olan ve/veya cinsel eşinin birden fazla cinsel eşi olan kadınlar); RIA’lar sadece istenmeyen gebeliklerden korunmada çok başarılı olup, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumamaktadır. Bu nedenle risk altındaki kadınlar mutlaka ikili yöntem kullanmalıdır.

Herhangi bir sağlık sorunu olan ve/veya geçirilmiş ciddi sağlık sorunları olan kadınların çoğu da hem bakırlı RIA hem de hormonlu RIA kullanabilirler. Kararı mutlaka eğitimli personel ile görüşme sonrası verilmelidir.

Ne zaman ve nasıl takılır?

Hangi yaşlarda spiral takılabilir?

Spiral için bir yaş sınırlaması yoktur. Muayenesinde engel olmayan hastalara hangi yaşta olursa olsun takılabilir. Çok genç yaşlarda takılabileceği gibi menopoza yakın yaşlarda da takılabilir. Doğum kontrol haplarının tersine yaş, sigara, şişmanlık, kalp damar hastalıkları gibi durumlar spiral takılmasını engellemezler bu nedenle spiral çok güvenilir ve yaygın bir korunma şeklidir.

Sprila (RİA) hangi zamanlarda takılır?

Spiral takılmasında genellikle adet zamanı tercih edilir. Bunun nedeni hastanın gebe olmadığından emin olunmasıdır. Adet günleri dışındaki zamanlarda da hastanın gebe olmadığı kesinse takılabilir, teknik olarak bir engel yoktur.

Bakırlı RİA adet kanamasinin baslangicindan itibaren ilk 12 gün içinde uygulanabilir. Adetli olması gerekmez. Ek bir yöntem kullanmak gerekmez.

Hormonlu-RIA, adet kanamasınıin baslangıcından itibaren, siklusun ilk 7 günü içinde uygulanabilir.İlk 7 gün dısında ise, kadının gebe olmadıgından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Ancak 7 gün süre ile ek bir yöntem ile korunmalı veya cinsel ilişkiden kaçınmalıdır.

Dogum sonrası dönem: Plasentanın( bebeğin eşinin) ayrılmasıindan sonraki ilk 10 dakika içinde ya da ilk 2 gün (48 saat) içinde Bakırlı-RIA uygulanabilir .Postpartum RIA uygulanmışsa, doğum sonrası kanama bitene kadar cinsel ilişkiden kaçınması önerilir. Doğum sonu erken dönem geçtikten sonra (ilk 48 saat geçmis ise), rahimin delinme riski arttığından uygulama, sezaryen de dahil, doğumun 6. hafta sonuna kadar ertelenmelidir.

Düşük ve kürtajdan sonra ne zaman spiral takılabilir?

Düşüklerden bir ay sonra görülen adette spiral takılabilir veya rahim içerisinin temiz olduğundan emin olunan durumlarda düşükten hemen sonra da spiral takılabilir. Düşük sonrasında kürtaj yapılmışsa veya istemli olarak gebeliği aldırmak amacıyla yapılan kürtajlardan hemen sonra spiral takılabilir. Bazen kürtajdan hemen sonra spiral takılmaz ve bir hafta sonra takılması tercih edilir bunun nedeni rahim içerisinde parça olmadığından temiz olduğundan emin olmak içindir. Kürtajdan bir ay sonra görülen ilk adet döneminde de spiral takılabilir. Kürtajın bir doğum kontrol yöntemi olmadığı asla unutulmamalıdır.

Spiral nasıl rahim içerisine takılır?

Hasta öncelikle jinekolojik muayene masasına alınır. Vajina içerisine normal muayenelerde kullanılan plastik veya metal muayene aleti (spekulum) takılır. rahim ağzı ve vajen içerisi antiseptik solüsyonla temizlenir. Daha sonra rahim ağzı tenekulum denilen metal aletle tutulur. Rahim içinin boyu uygun aletle ölçülür. Spiral bu boya göre hazırlandıktan sonra rahim azğından içeriye sokularak takılır. Rahim ağzını tutan tenekulum çıkarılır ve spiralin iplerinin fazla kısmı 2-3 cm ip kalacak şekilde makasla kesilir. İleride spiralin çekilmesinde bu iplerden tutularak kolayca çekilebilir. Bütün işlemler rahim içerisinde enfeksiyon gelişmemesi için steril şekilde yapılır.

Spiral paketinde aynen üstteki görüldüğü gibi aynen T şeklinde bir alettir. Plastiktir ve üzerinde bakır kaplama bulunan bir bölge vardır. Spiral takılmadan önce T’nin üst kolları katlanır ve ince çubuk haline gelir. Rahim ağzından içeriye bu halde sokulur ve takıldıktan sonra etrafındaki plastik boru şeklinde kısım geri çekildiğinde T’nin kolları rahim içerisinde açılır ve spiral normal T şeklini alır, rahim içerisinde bu halde durur. Bu şekilde durduğu için rahim içerisini iyi kaplar ve iyi koruma sağlar hem de bu şekilde düşmesi engellenmiş olur.

İşlem sırasında ağrı olur mu?

Spiral takılması sırasında ve sonrasında hasta herhangi bir ağrı hissetmez, hemen günlük hayatına ve işine dönebilir, çok az kasık ağrısı olabilir. Spiral takılması toplam 1-2 dakika süren kısa bir işlemdir. Rahim içi araçların takılması esnasında bazen çok az  ağrı duyulur, ancak bu ağrı dayanılmaz değildir. Ayrıca bir takım ağrı kesicilerin uygulama öncesinde verilmesi ile bu sıkıntı aşılır. Gerektiğinde çok nadir de olsa ya da kadının isteğine bağlı olarak anestezi ile de rahim içi araç takılmaktadır.

Gebelikten nasıl koruyor?

Bakırlı RIA’lar

Bakır iyonlarının doğrudan sperm üzerine etkisi ile; spermin üst genital yollara ulaşmasına, yumurta transportuna ve döllenmeye engel olarak gebelikten korur.

Endometriyumu etkileyerek;endometriyum spermlerin hareketini engelleyerek spermleri fagosite(yok ederek) ederek, ceninin yerleşmesini engelleyerek gebelikten korur.

Hormonlu RIA’lar

Asıl etki hormonun rahim ve eklerine etkisi ile olur. Endometriyal gelişme engellenir. Rahim ağzı tıkacı kalınlaştırarak spermlerin rahime geçmesine engel olur. Yumurtlamayı etkilemez

Etkililik

RIA en etkili kontraseptif yöntemlerden biridir. Bakırlı RIA kullanan her 1000 kadinda 6-8, HormonluRIA için binde 1’dir.

Koruyucu özelliği hemen başlıyor mu?

Birçok mekanizma ile gebeliği önleyen rahim içi araçların etkisi özellikle rahim içinde oldukları için koruyucukları uygulandığında başlar. Ancak hormonlu RİA’lar için bir hafta ek korunma önerilir.

RIA’nin çıkarılma nedenleri

Kullanıcı çıkarılmasını istediğinde, gebe kalmak istediğinde, yan etkiler ya da sağlık sorunlarının devam ettiği durumlarda, RIA’nin etki süresi dolduğunda çıkarılır. RIA çıkarıldıkktan hemen sonra doğurganlık geri döner.

Spiral nasıl çıkartılır?

Spiral (ria, rahim içi araç) çıkarılması kısa süren ve ağrısız bir işlemdir. Ultrasonografi ile spiral yeri kontrol edildikten sonra hasta normal jinekolojik muayene masasına alınır ve muayene aleti (spekulum) takılır. Bu esnada spiralin ipleri rahim ağzından dışarıya çıkmış şekilde izlenir. Bu iplerden aletle tutularak çekilir, daha sonra spekulum çıkarılarak işleme son verilir. Spiral çıkarılması toplam 1-2 dakika süren kısa bir işlemdir ve hasta hiçbir ağrı hissetmez.

İpi görülemeyen spiralin çıkarılması

Nadiren spiralin ipleri rahim içerisine kaçtığı için veya daha önceden koptuğu için muayene sırasında görülemeyebilir. Bu durumda spiralin iplerini çekmek mümkün olmadığı için rahim içerisine sokulan ince aletlerle spiralin kendisi tutularak çekilir. Bu durumda işlem biraz daha uzun ve hafif ağrılı olabilir. Çok nadiren bu şekilde de çıkarılamayabilir ve spiralin çıkarılması için histeroskopi denilen rahim içerisine sokulun kameralı alet ile bakarak tutup çekmek gerekebilir. Bunlar nadiren gereken müdahalelerdir, çoğunlukla ipler görülür ve kolayca çıkarılır.

Spiralin karın içerisinde saptanması

Yine çok nadiren gerçekleşen spiralin karın içerisine kaydığı durumlardır. Ultrasonografide rahim içerisinde spiral (ria) görülemez ve karın röntgeninde spiralin karın organları arasında olduğu saptanır. Bu durumda spiral rahim içerisinde değildir bu nedenle çıkarılması ancak ameliyatla( örn.laparoskopi) mümkündür.

Kimler için uygun değil?

Bakırlı RIA kimler kullanamaz?

Tanı konulmamıs vajinal kanama, mevcut, üreme organları iltihabi durumları, verem, iyi ve kötü huylu trofoblastik hastalık (üzüm gebeliği) öyküsü, tedavi edilmemis yumurtalık kanseri, rahim içi ve rahim ağzı kanserleri, mevcut kana yayılmış iltihabi (sepsis) tablo. AİDS’li ya da cinsel temasla bulaşabilecek hastalıklar açısından riskli olanlar.

Hormonlu RIA kimler kullanamaz?

Migreni olanlar, halen damar tıkanıklığı olanlar, rahim ağzı iltihabı olanlar, tanı konulmamış vaginal kanamalılar, üreme organları iltihabi durumları, tüberkülozu,aktif viral hepatit, kontrolsüz siroz, iyi ve kötü huylu karaciğer tümörleri, İyi ve kötü huylu trofoblastik hastalık (üzüm gebeliği) öyküsü, meme kanseri hikayesi, Tedavi edilmemis yumurtalık kanseri, rahim içi ve rahim ağzı kanserleri, mevcut kana yayılmış iltihabi (sepsis) tablo. AİDS’li ya da cinsel temasla bulaşabilecek hastalıklar açısından riskli olanlar.

Diğer yöntemlerle kıyaslandığında avantajları neler?

Spiral de doğum kontrol hapları, 3 aylık iğneler ve cilt altı implantlar gibi yüksek koruma başarısına sahiptir. 1 yılda gebe kalma riski %1’den düşüktür. Bunun yanında doğum kontrol hapları ve iğnelerine avantajları;

– Sigara içenler hem bakırlı hem de progesteron hormonu içeren spiralleri kullanabilir.
– Kalp-damar hastalıkları yönünden riskli olanlar hem bakırlı hem de hormonlu spiralleri kullanabilir.
– Hipertansiyon (tansiyon yüksekliği) olanlar bakırlı ve hormonlu spiralleri kullanabilir.
– Damar tıkanıklığı geçirmiş olanlar bakırlı ve hormonlu spiralleri kullanabilir.
– Kalp krizi ve beyin damar tıkanıklığı (inme) öyküsü olanlar bakırlı ve hormonlu spiralleri kullanabilir.
– Kolesterol, lipid yüksekliği olanlar bakırlı ve hormonlu spiralleri kullanabilir.
– Migreni olanlar bakırlı ve hormonlu spiralleri kullanabilir.
– Dismenoresi olan (ağrılı adet görme) hastalara da spiral uygulanabilir. Bakırlı spiraller bazen dismenorenin artmasına sebep olabilir. Hormonlu spiraller ise genellikle dismenorenin azaltırlar.
– Memede iyi huylu kist v.b hastalıklar bulunmsı bakırlı ve hormonlu spiraller için engel teşkil etmez.
– Diyabet (şeker hasstalığı) bakırlı veya progesteronb hormonlu spiraller için engel teşkil etmez.
– Troid (guatr) veya safra kesesi hastalıkları olanlar bakırlı veya hormonlu spiraller kullanabilir.
– Viral hepatiti olanlar ve taşıyıcılar spiral kullanabilir.
– Siroz ve karaciğer tümörü olanlar bakırlı spiral kullanabilir. Hormonlu ria bu hastalarda önerilmez.
– Anemi (kansızlık) olanlar spiral kullanabilir.
– Bakırlı veya hormonlu spirallerin beraberinde alınan başka ilaçlarla etkileşimi olmaz.

Yan etkileri neler?

Bakırlı RIA’ların olumsuz yönleri

Bazı kadınlarda karnın alt bölgesinde rahatsızlık, adet kanamalarında süre ve miktar olarak artma, adet esnasında ağrı, adet dönemleri arasında lekelenme ve kramplar olabilir. Bu yakınmalar üçüncü adet döneminden başlayarak azalır.

RIA uterustan servikse, vajinaya doğru kayabilir ve dışarıya atılabilir. Atılma genellikle ilk 1 yil içinde, ilk yılda da ilk 3 ay içinde olabilir. Atılıp farkedilmeyen RIA kullanıcıları gebe kalabilir.RIA’lar cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu değildir. Cinsel yolla bulaşan, genital yol enfeksiyonu öyküsü olan veya birden fazla cinsel eşi bulunan kadınlarda RIA, kadın veya erkek kondomu ile birlikte kullanılmalıdır. Uygulama sırasında binde birden az da olsa rahim delinmesi riski vardır. Bu risk, doğru uygulama tekniğiyle en aza indirilebilir .

Hormonlu RIA’ların olumsuz yönleri

Adet düzensizliği yapar; Uygulamadan sonraki ilk 6-12 hafta, kanamalı gün sayısı artar. İlk bir yılda kullananların yüzde 65’inde adet azalması ya da olmaması başlayabilir. Adetler arası kanama, ilk 12 aya kadar uzayabilir.

Bakırlı RIA’ların yan etkileri

Çoğu ciddi değildir. Özellikle adet kanamasının miktar ve süresinde artış olması ile adet düzeninin bozulması en sık görülen yan etkilerdir. Buna ek olarak, ilk birkaç siklus boyunca adet sancıları(dismenore) artabilir.

Hormonlu RIA’ların sistemik yan etkileri

Memelerde dolgunluk, akne, ruhsal durum değişikliği, karında şişlik, baş ağrısı.

RIA kullanımına bağlı önemli sağlık sorunları

RIA yerindeyken olusan gebelik, dış gebelik, pelvik enfeksiyon, rahim delinmesi

Rahim içi araç düşebilir mi?

Genellikle uygulama hatası ya da rahim ağzındaki gevşeklik nedeni ile nadir de olsa spiral düşebilir.

Spiral düşmüşse ne yapılmalı?

Vücut dışına düştüğünden emin olunmalı. Bunun için dikkatli jinekolojik muayene ve ultrason, bazen de karın alt bölgesinin röntgeninin çekilmesi gerekebilir.Düşmüş ise Adet döneminin hangi zamanında düştüğü tespit edilerek gebelik olasılığı değerlendirilip gerekli ise acil kontrasepsiyon uygulanmalı, yoksa sonraki siklusta doğum kontrol yöntemi planlanmalıdır.

Hormonlu spirallerin bakırlardan farkı ne?

Progesteron hormonu içeren rahim içi araçların bakırlı olanlara göre en önemli avantajı kanama problemlerine yol açmamasıdır. Hatta kanama problemi olanların tedavisinde çok faydalı olurlar.

Hormonlu spiral kullanımında gebelik oranı %0.2’dir. Bu oran bakırlı spiralde %0.5-0.8’dir. Hormonlu spirallerin diğer bir yan etkisi ise yumurtalıklarda kist oluşumunu artırmasıdır. Ancak bu kistler genellikle basit kistler olup, tedavi gerektirmeden kendiliğinden kaybolurlar.

Avantajlar: Daha az kanamaya neden olmaktadır,det sırasında ağrıyı azaltmaktadır,endometrioziste ağrıyı azaltmakta ve hastalığın ilerlemesini önlemektedir, meme kanseri nedeniyle Tamoxifen kullanan hastalarda rahimi korumaktadır, menopozda hormon replasmanı için kullanılabilmektedir, enfeksiyon oranını azaltmaktadır ve gebelik oranı oldukça düşüktür.

Dezavantajları: Adetin çok azalması veya hiç olmaması hastayı psikolojik olarak rahatsız edebilmektedir,karında şişlik, göğüslerde ağrı ve ruh halinde hafif çökkünlük gibi yan etkilere neden olabilmektedir, nadiren tüylenme ve sivilce oluşumuna neden olabilmektedir, kan yağ oranları ve dolayısı ile uzun dönemde kalp-damar hastalıkları üzerindeki etkisi bilinmemektedir

Spiral kısırlığa yol açar mı?

Rahim içi araçlar uygun koşullarda uygun kişilere uygulandığında sorun yoktur,çıkartıldığında etkisi ortadan kalkar. Ancak enfeksiyon, dış gebelik oluşmuş ise bu kısırlık riskini artırır.

Bu yöntemle korunanlar hangi durumlarda doktora gitmeli?

Aşağıdaki durumların herhangi birinde hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Adet gecikmesi, gebelik kuşkusu , Aşırı vajinal kanama, Halsizlik, ateş, titreme, devam eden ve kramp tarzında alt karın ağrısı, anormal vajinal akıntı, ipliklerin kaybolması, ele kısa ya da uzun gelmesi, RIA’nın atıması, karın ağrısı ve cinsel ilişki esnasında ağrı.

Doğum kontrol iğnesi nedir?

Enjekte edilen kontraseptifler uzun süreli, cerrahi sterilizasyon kadar etkili kontrasepsiyon sağlamaları, hatalı kullanım riskini en aza indirmeleri ve kullanıcıya özel olmaları nedeniyle dünyanın çeşitli bölgelerinde tercih edilmektedirler.

Sadece progesteron içeren enjektablların yanı sıra kombine preparatlar da mevcuttur. Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen ve ülkemizde 1996 yılında Mesigyna ticari adı ile kullanılmaya başlanan noretisteron enantat/estradiol valerat ((NET-EN/EV) kombinasyonunun ayda bir kez enjeksiyonunun etkili kontrasepsiyon ve iyi siklus kontrolü sağladığı bilinmektedir.2,3 Aylık enjekte edilen kontraseptiflerin, kombine oral kontraseptifler gibi kontrasepsiyon dışı yararları da olduğu düşünülmektedir.

İğneler kimler için uygun?

Sadece progesteron içeren iğneler cinsel ilişkiden bağımsız ve uyumun kolay olduğu bir yontemdir. Ostrojen etkisi olmadığından, konjenital kalp hastalığı, orak hucre anemisi, troboembolik hastalık gecirmiş kadınlar ve 30 yaş uzeri sigara icen kadınlarda kullanılabilir.

Şu durumlarda kullanılır:

– Sigara icen kadınlar
– Şişmanlar
– Emzirme durumu
– Demir eksikliği anemisi
– Jinekolojik obstetrik durumlar(preeklampsia oykusu, ektopik gebelik oykusu, uterus fibroidleri, endometrium – over Ca, gestasyonel trofoblastik hastalık, servikal ektropiyon)
– İyi huylu meme hastalıkları
– Konjenital kalp hastalığı, tromboembolik hastalık gecirmiş kadınlar
– Safra kesesi hastalıkları
– Tiroid hastalığı
– Thalasemia yada orak hucreli anemi
– Sara
– Schistosomiasis, tuberkuloz, sıtma gibi enfeksiyon hastalıkları
– Ve en önemlisi mental ya da eğitim nedeni ile diğer yontemlere uyum zorluğu olan kadınlar bu yöntemler için adaydırlar